ikdestek
İSG Kanunu: Temel Yükümlülükler Rehberi – İşveren ve çalışanların 6331 sayılı kanuna göre sorumlulukları hakkında bilgiler içermektedir.
İSG Kanunu: İşveren ve Çalışanlar İçin Temel Yükümlülükler Rehberi
Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı, her çalışanın en temel hakkıdır. Aynı zamanda, işverenler için de yasal bir zorunluluktur. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği (İSG) standartlarını belirleyen temel yasal düzenleme, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’dur. Bu kanun, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemeyi, çalışanların sağlığını korumayı ve genel olarak işyeri güvenliğini artırmayı hedefler. Peki, bu İSG Kanunu kapsamında işverenlerin ve çalışanların temel yükümlülükleri nelerdir? Bu kapsamlı içerikte, hem işverenlerin hem de çalışanların bilmesi gereken temel sorumlulukları ve İSG kültürünün önemini detaylıca ele alacağız.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na Genel Bir Bakış
Öncelikle, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun genel çerçevesini anlamak önemlidir. Bu kanun, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Kanunun temel amacı, işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarını iyileştirmek ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının sürekliliğini sağlamaktır.
Kanun, birkaç temel prensip üzerine kurulmuştur:
- Risklerden Kaçınmak: Mümkün olan her durumda tehlikeleri kaynağında yok etmek veya azaltmak.
- Kaçınılamayan Riskleri Değerlendirmek: Ortadan kaldırılamayan riskleri analiz ederek kabul edilebilir seviyelere indirmek.
- Risklerle Kaynağında Mücadele Etmek: Sorunları ortaya çıktıktan sonra değil, oluşmadan önce engellemek.
- Önleyici Yaklaşım: Reaktif (kaza sonrası) tedbirler yerine proaktif (kaza öncesi) tedbirleri benimsemek.
- Çalışanların Katılımı: İSG süreçlerine çalışanların veya temsilcilerinin aktif katılımını sağlamak.
Bu prensipler, kanunun ruhunu ve uygulanış biçimini şekillendirir.
İşverenin Temel İSG Yükümlülükleri Nelerdir?
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işverenlere kapsamlı yükümlülükler getirir. İşverenler, çalışanlarının sağlık ve güvenliğini sağlamak için her türlü tedbiri almakla sorumludur. İşte başlıca yükümlülükler:
1. Risk Değerlendirmesi Yapmak veya Yaptırmak
İşveren, işyerindeki tüm potansiyel tehlikeleri belirlemelidir. Bu tehlikelerden kaynaklanabilecek riskleri analiz etmeli ve değerlendirmelidir. Risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken kontrol tedbirlerini planlamalı ve uygulamalıdır. Ayrıca, risk değerlendirmesini düzenli aralıklarla (işyerinin tehlike sınıfına göre değişir) veya önemli değişiklikler olduğunda yenilemelidir.
2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Sağlamak
İşveren, işyerinin büyüklüğüne ve tehlike sınıfına göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli (örneğin, yardımcı sağlık personeli) görevlendirmelidir. Bu kişileri kendi bünyesinde çalıştırabileceği gibi, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinden (OSGB) hizmet alarak da bu yükümlülüğünü yerine getirebilir.
3. Çalışanlara İSG Eğitimi Vermek
İşveren, tüm çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgi ve talimat almasını sağlamalıdır. Bu eğitimler; işe başlama eğitimi, temel İSG eğitimi, yapılan işe özgü risklerle ilgili eğitimler ve periyodik tekrar eğitimlerini kapsar. İşveren, bu eğitimlerin verildiğini de belgelemelidir.
4. Acil Durum Planları Hazırlamak ve Tatbikat Yapmak
İşveren, işyerinde meydana gelebilecek acil durumları (yangın, deprem, sel, kimyasal sızıntı vb.) önceden belirlemelidir. Bu durumlar için acil durum planları hazırlamalıdır. Planlar, önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım gibi konuları içermelidir. Ayrıca, düzenli aralıklarla tatbikatlar yaparak planların etkinliğini test etmeli ve çalışanları bu konuda eğitmelidir.
5. Sağlık Gözetimi Sağlamak
İşveren, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince (işin niteliğine ve tehlike sınıfına göre belirlenen aralıklarla) sağlık muayenelerini yaptırmalıdır. Bu sağlık gözetimi, meslek hastalıklarının erken teşhisi ve önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.
6. Gerekli Kişisel Koruyucu Donanımları (KKD) Temin Etmek ve Kullanımını Sağlamak
İşveren, risk değerlendirmesi sonucunda belirlenen risklere karşı çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanımları (baret, gözlük, eldiven, maske, emniyet kemeri vb.) ücretsiz olarak sağlamalıdır. Ayrıca, bu KKD’lerin doğru kullanılmasını, bakımının yapılmasını ve çalışanların bu konuda eğitilmesini de sağlamalıdır.
7. İş Kazalarını ve Meslek Hastalıklarını Kayıt Altına Almak ve Bildirmek
İşveren, işyerinde meydana gelen tüm iş kazalarını ve tespit edilen meslek hastalıklarını kayıt altına almalıdır. Bu olayları incelemeli, nedenlerini araştırmalı ve tekrarlanmaması için önlemler almalıdır. Ayrıca, yasal süreler içinde ilgili mercilere (SGK, ÇSGB) bildirimde bulunmalıdır.
8. Çalışan Temsilcilerini Seçmek/Atamak ve Katılımlarını Sağlamak
İşveren, işyerindeki çalışan sayısı ve niteliğine göre çalışan temsilcisi veya temsilcilerinin seçimle ya da atamayla belirlenmesini sağlamalıdır. Çalışan temsilcilerinin İSG ile ilgili çalışmalara katılmasını, görüş bildirmesini ve önerilerde bulunmasını desteklemelidir.
9. Genel Önleme Politikası Geliştirmek ve Uygulamak
İşveren, genel bir iş sağlığı ve güvenliği politikası oluşturmalıdır. Bu politika, şirketin İSG hedeflerini ve taahhütlerini içermelidir. Ayrıca, bu politikanın tüm çalışanlar tarafından bilinmesini ve benimsenmesini sağlamalıdır. Kısacası, işyerinde bir güvenlik kültürü oluşturmalıdır.
Çalışanların Temel İSG Yükümlülükleri Nelerdir?
İş sağlığı ve güvenliği sadece işverenin değil, aynı zamanda çalışanların da sorumluluğundadır. Çalışanlar da kendi güvenlikleri ve diğer kişilerin güvenliği için belirli yükümlülüklere sahiptir:
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına ve Talimatlarına Uymak
Çalışanlar, işveren tarafından belirlenen İSG kurallarına ve verilen talimatlara uymakla yükümlüdür. İşlerini yaparken güvenlik prosedürlerini dikkate almalıdırlar.
2. Makine, Tesis ve Kişisel Koruyucu Donanımları Doğru Kullanmak
Çalışanlar, kendilerine verilen makine, teçhizat, araç, gereç ve kişisel koruyucu donanımları doğru ve kurallara uygun şekilde kullanmalıdır. Bu ekipmanlara zarar vermemeli, keyfi olarak değişiklik yapmamalıdır.
3. Kendi Güvenliğini ve Diğer Çalışanların Güvenliğini Tehlikeye Atmamak
Çalışanlar, yaptıkları işlerde hem kendi sağlık ve güvenliklerini hem de diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürecek davranışlardan kaçınmalıdır.
4. Tespit Edilen Tehlikeleri ve Riskleri Derhal Bildirmek
Çalışanlar, işyerinde karşılaştıkları veya fark ettikleri herhangi bir tehlikeyi, arızayı veya İSG açısından risk oluşturan bir durumu derhal işverene veya çalışan temsilcisine bildirmelidir.
5. İSG Eğitimlerine ve Tatbikatlara Katılmak
Çalışanlar, işveren tarafından düzenlenen İSG eğitimlerine ve acil durum tatbikatlarına aktif olarak katılmakla yükümlüdür.
6. Sağlık Muayenelerine Katılmak
Çalışanlar, işverenin sağladığı sağlık gözetimi kapsamında yapılması gereken sağlık muayenelerine katılmalıdır.
7. İşveren ve Uzmanlarla İşbirliği Yapmak
Çalışanlar, işyerindeki İSG çalışmalarında işverenle, iş güvenliği uzmanıyla, işyeri hekimiyle ve çalışan temsilcisiyle işbirliği yapmalıdır.
Yükümlülüklere Uymamanın Sonuçları Nelerdir?
İSG yükümlülüklerine uyulmaması, hem işverenler hem de çalışanlar için ciddi sonuçlar doğurabilir.
İşveren Açısından:
- İdari Para Cezaları: 6331 Sayılı Kanun, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda her bir ihlal için ayrı ayrı idari para cezaları öngörür. Bu cezalar her yıl yeniden değerleme oranına göre artar.
- İşin Durdurulması: Hayati tehlike arz eden durumlarda, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulabilir.
- Hukuki ve Cezai Sorumluluk: Özellikle ölümlü veya yaralanmalı iş kazalarında ya da meslek hastalıklarında, işverenin kusuru varsa hukuki tazminat sorumluluğunun yanı sıra cezai sorumluluğu da gündeme gelebilir.
Çalışan Açısından:
- Disiplin Yaptırımları: İSG kurallarına kasten uymayan çalışanlar hakkında, iş sözleşmesinin feshine kadar varabilecek disiplin yaptırımları uygulanabilir.
- Kendi Güvenliği İçin Riskler: Kurallara uymamak, en başta çalışanın kendi sağlığı ve güvenliği için ciddi riskler oluşturur.
İSG Kültürü Oluşturmanın Önemi
İş sağlığı ve güvenliği, sadece yasal zorunlulukları yerine getirmekten ibaret değildir. Gerçek başarı, işyerinde güçlü bir İSG kültürü oluşturmakla mümkündür. Bu kültür, tüm çalışanların İSG’yi bir yaşam biçimi olarak benimsemesini, risklerin farkında olmasını ve güvenli davranışları içselleştirmesini ifade eder. Liderlik taahhüdü, çalışanların katılımı, sürekli eğitim ve açık iletişim, güçlü bir İSG kültürünün temel taşlarıdır. İşverenler bu kültürü teşvik etmelidir.
İSG Kanunu: Temel Yükümlülükler – Sonuç: İSG Herkesin Sorumluluğunda
Sonuç olarak, iş sağlığı ve güvenliği hem işverenlerin hem de çalışanların ortak sorumluluğudur. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda belirtilen temel yükümlülüklere uymak, sadece yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda insan hayatına verilen değerin bir göstergesidir. Bu nedenle, proaktif bir yaklaşımla riskleri yönetmek, eğitimlere önem vermek ve sürekli bir iyileştirme anlayışını benimsemek, daha güvenli ve sağlıklı çalışma ortamları yaratmanın anahtarıdır. Çünkü, unutmamak gerekir önlemek ödemekten her zaman daha kolay ve daha insancıldır.
