ikdestek
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır isimli içerikte, adım adım hesaplama yöntemleri, formüller, örnekler ve yasal kesintiler ele alınmaktadır.
Çalışma hayatında en çok merak edilen konulardan biri şüphesiz fazla mesai ücretleridir. Çalışanlar, emeklerinin karşılığını doğru bir şekilde alıp almadıklarını bilmek isterler. Diğer taraftan, işverenler ise yasal yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmeyi hedefler. Peki, sıkça gündeme gelen Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır? Bu kapsamlı rehberde, 2025 yılı güncel uygulamalarıyla fazla mesai ücreti hesaplamasının tüm adımlarını açıklayacağız. Ayrıca formüllerini, örneklerini ve dikkat edilmesi gereken yasal detayları sizin için bir araya getirdik. Böylece hem çalışanlar haklarını daha iyi anlayacak hem de işverenler doğru hesaplama yöntemlerini öğrenecektir.
Fazla Mesai (Fazla Çalışma) Nedir? Yasal Tanımı
Öncelikle, fazla mesainin ne olduğunu netleştirelim. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. Maddesi fazla çalışmayı tanımlar. Kanun, ülke genelindeki genel yararlar veya işin niteliği ya da üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabileceğini belirtir. Fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İşveren, her bir saat fazla çalışma için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarını yüzde elli yükselterek ödeme yapar. İşverenler, bu yasal tanıma ve sınırlara kesinlikle uymakla yükümlüdür.
Fazla Sürelerle Çalışma Nedir? Aradaki Fark
Fazla mesai kavramıyla sıkça karıştırılan bir diğer kavram ise “fazla sürelerle çalışma”dır. Bu durum, haftalık çalışma süresini iş sözleşmesinde 45 saatin altında belirlediğiniz hallerde ortaya çıkar. Örneğin, bir iş sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 40 saat olarak kararlaştırılmışsa, çalışanın bu 40 saatin üzerinde ancak 45 saate kadar yaptığı çalışmaları “fazla sürelerle çalışma” olarak değerlendiririz. Bu durumda, işveren her bir saat fazla sürelerle çalışma için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarını yüzde yirmi beş yükselterek öder. Eğer çalışma 45 saati de aşarsa, aşan kısmı yine yüzde elli zamlı olarak fazla çalışma ücreti şeklinde hesaplarsınız.
Fazla Mesai Ücreti Hesaplaması İçin Gerekli Bilgiler
Fazla mesai ücretini doğru bir şekilde hesaplamak için bazı temel bilgilere ihtiyacınız vardır. Bu bilgiler şunlardır:
- Çalışanın Aylık Brüt Ücreti: Hesaplamaları genellikle brüt ücret üzerinden yaparız.
- Aylık Normal Çalışma Saati: İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Aylık çalışma saatini ise genellikle 225 saat olarak kabul ederiz. (Yaygın uygulama budur).
- Yapılan Fazla Mesai Süresi: Çalışanın o ay içinde yaptığı toplam fazla mesai saatini belirlemeniz gerekir.
- Fazla Mesainin Türü: Yapılan çalışmanın “fazla çalışma” mı (%50 zamlı) yoksa “fazla sürelerle çalışma” mı (%25 zamlı) olduğunu tespit etmelisiniz.
Bu verileri elde ettikten sonra, hesaplama adımlarına geçebiliriz.
Adım Adım Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Yöntemi
Şimdi, fazla mesai ücretini adım adım nasıl hesaplayacağınızı açıklayalım. Bu adımlar, hem işverenlerin hem de çalışanların kolayca takip edebileceği bir yapıdadır.
1. Aylık Brüt Ücretten Saatlik Normal Çalışma Ücretinin Bulunması
İlk adım olarak, çalışanın saatlik normal çalışma ücretini bulmalısınız. Bunun için şu formülü kullanırız:
Saatlik Normal Çalışma Ücreti = Aylık Brüt Ücret / 225 Saat
(Not: İşverenler, aylık çalışma saatini bazı durumlarda iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile farklı belirlemiş olabilir. Ancak genel ve yasal kabul 225 saattir.)
2. Fazla Çalışma İçin Zamlı Saatlik Ücretin Hesaplanması (%50 Zamlı)
Eğer yapılan çalışma, haftalık 45 saati aşan “fazla çalışma” ise, saatlik ücreti %50 artırımlı hesaplarsınız:
Fazla Çalışma Saatlik Ücreti = Saatlik Normal Çalışma Ücreti x 1.50
3. Fazla Sürelerle Çalışma İçin Zamlı Saatlik Ücretin Hesaplanması (%25 Zamlı)
Şayet yapılan çalışma, sözleşmede 45 saatin altında belirlenen süreyi aşan ancak 45 saate kadar olan “fazla sürelerle çalışma” ise, saatlik ücreti %25 artırımlı hesaplarsınız:
Fazla Sürelerle Çalışma Saatlik Ücreti = Saatlik Normal Çalışma Ücreti x 1.25
4. Toplam Brüt Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması
İlgili zamlı saatlik ücreti bulduktan sonra, toplam brüt fazla mesai ücretini hesaplarsınız:
Toplam Brüt Fazla Mesai Ücreti = İlgili Zamlı Saatlik Ücret x Toplam Fazla Mesai Saati
5. Brüt Fazla Mesai Ücretinden Yapılacak Kesintiler
Hesapladığınız brüt fazla mesai ücreti üzerinden bazı yasal kesintiler yapmanız gerekir. Bu kesintiler çalışanın eline geçecek net tutarı belirler. Kesintiler genellikle şunlardır:
- SGK Primi İşçi Payı: Genellikle %14
- İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı: Genellikle %1
- Gelir Vergisi: Kümülatif gelir vergisi matrahına göre ilgili vergi diliminden (%15, %20, %27, %35, %40) hesaplarsınız.
- Damga Vergisi: Genellikle %0,759 (binde 7.59)
(Not: Bu oranlar ve vergi dilimleri yıldan yıla değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, her zaman güncel resmi oranları kontrol etmelisiniz.)
6. Net Fazla Mesai Ücretinin Elde Edilmesi
Son adımda, brüt fazla mesai ücretinden toplam yasal kesintileri çıkararak net fazla mesai ücretini bulursunuz:
Net Fazla Mesai Ücreti = Toplam Brüt Fazla Mesai Ücreti – Toplam Yasal Kesintiler
Örnek Fazla Mesai Ücreti Hesaplamaları (2025)
Şimdi bu adımları somut örneklerle pekiştirelim. Bu örnekler 2025 yılı varsayımlarına dayanmaktadır.
Örnek 1: Fazla Çalışma (%50 Zamlı)
Varsayımlar:
- Aylık Brüt Ücret: 30.000 TL
- Aylık Yapılan Fazla Çalışma: 10 saat (Haftalık 45 saatin üzerinde)
- Aylık Normal Çalışma Saati: 225 saat
Hesaplama:
- Saatlik Normal Çalışma Ücreti: 30.000 TL / 225 saat = 133,33 TL/saat (yaklaşık)
- Fazla Çalışma Saatlik Ücreti (%50 Zamlı): 133,33 TL x 1.50 = 200,00 TL/saat (yaklaşık)
- Toplam Brüt Fazla Çalışma Ücreti: 200,00 TL/saat x 10 saat = 2.000,00 TL
- İşveren, bu brüt tutar üzerinden yukarıda belirttiğimiz SGK, işsizlik, gelir vergisi ve damga vergisi kesintilerini yapar. Ardından net tutarı çalışana öder.
Örnek 2: Fazla Sürelerle Çalışma (%25 Zamlı)
Varsayımlar:
- Aylık Brüt Ücret: 30.000 TL
- Sözleşmedeki Haftalık Çalışma Süresi: 40 saat
- Bir Hafta İçinde Yapılan Çalışma: 44 saat (Dolayısıyla 4 saat fazla sürelerle çalışma)
- Aylık Yapılan Fazla Sürelerle Çalışma: 16 saat (Yani 4 hafta x 4 saat)
Hesaplama:
- Saatlik Normal Çalışma Ücreti: 30.000 TL / 225 saat = 133,33 TL/saat (yaklaşık)
- Fazla Sürelerle Çalışma Saatlik Ücreti (%25 Zamlı): 133,33 TL x 1.25 = 166,66 TL/saat (yaklaşık)
- Toplam Brüt Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti: 166,66 TL/saat x 16 saat = 2.666,56 TL (yaklaşık)
- İşveren, bu brüt tutar üzerinden yine yasal kesintileri yapar. Sonrasında net tutarı çalışana öder.
Fazla Mesai İle İlgili Diğer Önemli Noktalar
Fazla mesai ücretini doğru hesaplamanın yanı sıra, işverenlerin ve çalışanların bilmesi gereken bazı önemli yasal düzenlemeler ve haklar da mevcuttur. Şimdi bu kritik noktalara daha yakından bakalım.
1. Çalışanın Yazılı Onayı Şartı
Öncelikle, işverenler fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için işçinin yazılı onayını almalıdır. Bu onayı her takvim yılı başında alabilirsiniz. Ya da iş sözleşmesi yapılırken de bu onayı almanız mümkündür. İşveren olarak bu onayı çalışanın özlük dosyasında saklamanız gerekir.
2. Yıllık Fazla Mesai Sınırı (270 Saat)
İkinci olarak, bir işçi bir takvim yılında en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Kanun bu sınırı net bir şekilde belirlemiştir. Bu yasal sınırın aşılması kanuna aykırıdır. Ayrıca, bu durum işveren için ciddi yaptırımlara yol açabilir.
3. Serbest Zaman (İzin) Kullanma Hakkı
Ayrıca, işçi yaptığı fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma karşılığında bir hakka daha sahiptir. Zamlı ücret almak yerine serbest zaman (izin) kullanmayı talep edebilir. Fazla çalışma için, çalışılan her bir saat karşılığında işveren bir saat otuz dakika serbest zaman verir. Fazla sürelerle çalışma için ise durum biraz farklıdır; çalışılan her bir saat karşılığında bir saat on beş dakika serbest zaman tanır. İşveren, çalışanın bu talebini karşılamakla yükümlüdür.
4. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma Farkı
Bununla birlikte, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmaları fazla mesai ile karıştırmamak gerekir. Çünkü bu özel günlerdeki çalışmalar farklı bir ücretlendirme sistemine tabidir. Çalışan bu günlerde çalışmasa dahi bir günlük ücretini alır. Şayet çalışan bu günlerde çalışırsa, ilave bir günlük ücret daha kazanır. Yani, toplamda iki günlük ücret alır.
5. Kayıt Tutma Yükümlülüğü
Son olarak, işveren önemli bir yükümlülüğe daha sahiptir. İşveren, çalışanın yaptığı fazla mesai sürelerini doğru ve düzenli bir şekilde kayıt altına almalıdır. Ayrıca, bu kayıtları çalışanın inceleyebileceği şekilde erişilebilir kılmalıdır.
Sonuç: Doğru Hesaplama, Huzurlu Çalışma Ortamı
Sonuç olarak, fazla mesai ücretinin doğru hesaplanması büyük önem taşır. Hem çalışanın hakkının korunması hem de işverenin yasal sorumluluklarını yerine getirmesi açısından bu gereklidir. Bu rehberde sunduğumuz adımlar ve örnekler, “Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?” sorusuna net yanıtlar vermeyi amaçlamaktadır. İşverenler yasal sınırlara ve onay süreçlerine dikkat etmelidir. Çalışanlar ise haklarını bilmeli ve takip etmelidir. Nihayetinde, şeffaf ve adil bir ücretlendirme politikası, iş yerindeki motivasyonu ve huzuru artırır. Herhangi bir anlaşmazlık veya karmaşık durumla karşılaştığınızda bir iş hukuku uzmanından destek almanız en doğru yol olacaktır.